t="69">

p.s.2001.03.24

S

LEKKI BOMBOWIEC

Ki-30 "Ann", Mitsubishi

          Lekki jednosilnikowy bombowiec lotnictwa wojsk lądowych Typ 97. Po raz pierwszy pojawił się w 1938 roku. Jego produkcję zakończono zanim rozpoczęła się wojna na Pacyfiku, ponieważ zastąpiły go nowsze typy bombowców. Udana konstrukcja. Używany głównie w Chinach. Chwalony za swą łatwość w obsłudze i niezawodność. Bardzo odporny na ogień przeciwnika. Jednostki uzbrojone w ten typ samolotu notowały najwyższy w Armii Lądowej procent gotowości bojowej maszyn. Jego główną wadą było słabe uzbrojenie obronne. "Ann" to wyłącznie amerykańska nazwa kodowa dla tego samolotu.

Samolot ten był odpowiedzią Japońskich konstruktorów na zapotrzebowanie Japońskiej Armii Lądowej na lekki jednosilnikowy bombowiec mogący zastąpić wysłużone i przestarzałe bombowce typu Ki-2 i Ki-3, a także skuteczni konkurować z brytyjskim lekkim bombowcem Fairey Battle. W maju 1936 roku japońskie Koku Hombu wyznaczyło parametry jakie miał spełniać przyszły bombowiec. Oto one: prędkość maks. 400 km/h, pułap bojowy od 2000 do 4000 m, dwuosobowa załoga, masa nie większa niż 3200 kg, uzbrojenie składające się z dwóch kaemów oraz udźwig komory bombowej od 300 do 450 kg. Powyższe parametry przesłano do firm: Tachikawa, Mitsubishi, Nakajima i Kawasaki. Czas naglił, bowiem już w 1937 roku planowano uruchomienie jego masowej produkcji. Wszystkie firmy nie zawiodły i swoje projekty złożyły w wyznaczonym terminie. Pierwsza przedstawiła swój projekt firma Tachikawa - Ki-29 (później posłużył do opracowania Ki-36), lecz odrzucono go. Następna była firma Nakajima z projektem Ki-31 (później C3N1), lecz ta też została odrzucona. Do dalszej fazy konkursu przeszły zatem projekty firm Kawasaki - Ki-32 i Mitsubishi - Ki-30. Pomimo, że Mitsubishi jako pierwsza ukończyła swój prototyp i oblatała go bez większych problemów, to Koku Hombu nakazała dalszy rozwój obu samolotów.

Projekt samolotu Ki-30 powstał pod okiem inż. Fumihiko Kawano, któremu pomagali inżynierów Oki i Mizuno. Kawano odważnie postanowił wprowadzić duże poprawki do konstrukcji samolotu rozpoznawczego Ki-15. Powstał średniopłat ze stałym podwoziem posiadającym wyprofilowane aerodynamicznie owiewki na koła. Jednosilnikowy o konstrukcji całkowicie metalowej z płuciennym pokryciem lotek i sterów. Jako napęd wybrano silnik własnej firmy Ha-6 o mocy 825 KM, 14-cylindrowy, gwiazdowy i chłodzony powietrzem napędzający trójłopatowe śmigło o zmiennym skoku. W zbiorniku paliwa mieściło się 870 l. Załoga składała się z 2 osób: pilota i strzelca-obserwatora. Uzbrojony był w stały km 7,7 mm Typ 89 zamocowany w lewej owiewce podwozia głównego i drugi ruchomy taki sam kaem zamontowany z tyłu kadłuba na obrotnicy do obsługiwania przez strzelca tylnego. W zależności od wagomiaru bomb samolot mógł je przenosić lub w komorze bombowej wewnątrz kadłuba lub też podczepione pod skrzydła.

Wbrew wcześniejszym założeniom nie udało się dotrzymać terminów i pierwszy prototyp Ki-30 powstał dopiero w lutym 1937 roku. Natychmiast też rozpoczęło się jego oblatywanie przy pomocy pilota doświadczalnego - Yamaguchiego. W tym samym miesiącu powstał też drugi prototyp różniący się jedynie 14-cylindrowym silnikiem Nakajima Ha-5 Kai w układzie podwójnej gwiazdy o mocy 950 KM chłodzonego powietrzem, co pozwoliło mu osiągnąć prędkość 432 km/h. Po serii testów drugi prototyp okazał się o wiele lepszy w opinii pilotów, którzy chwalili go za łatwość pilotażu i zwrotność. To zadecydowało o dalszych nad nim pracach i wyprodukowania pierwszych 16 przed seryjnych maszyn od września do końca 1937 roku. Podczas dalszych testów okazało się, że stały karabin maszynowy w podwoziu stale zapychał się błotem i trzeba go było przenieść do lewego skrzydła. Również owiewki kół stale się zapychały i w przyszłości postanowiono boki kół pozostawiać nieosłonięte.  

28 grudnia 1937 roku zdecydowano o produkcji seryjnej, którą uruchomiono w w marcu 1938 roku. Do kwietnia 1940 roku w wytwórni Mitsubishi w Oe-Machi wyprodukowano ich 618 sztuk. Kolejne 68 maszyn wyprodukowano pomiędzy 1939 a 1941 rokiem w 1 Lotniczo-Technicznym Arsenale Armii Lądowej w Tachikawa. Jeszcze tego samego roku co rozpoczęto produkcję zdołano uzbroić w nie kilka pułków lotniczych. Do końca 1938 roku stał się podstawowym lekkim bombowcem w Cesarskiej Armii Ladowej.

W maju 1939 roku w jednostkach bojowych testowano samoloty z podwoziem na nartach zamiast kół, co miało pomóc w pokonaniu wysokich zasp śnieżnych jakie pojawiały się w Chinach w zimę.  

W 1940 roku jako jeden z nielicznych japońskich samolotów typ ten został sprzedany do Królestwa Syjamu. 24 Ki-30 dotarły do Syjamu w grudniu 1940 roku i tam pod nazwą "Nagoja" brały z powodzeniem udział w walkach z francuzami. 

Działania bojowe:

Przed wojną z powodzeniem brały udział w walkach na terenie Chin i Mongolii. W momencie wybuchu wojny zaczęły być stopniowo wycofywane i zastępowane przez nowsze Ki-51. Później były one wykorzystywane w jednostkach szkolnych do treningu. Część z nich przebudowano na samoloty rozpoznawcze. Pod koniec wojny były wykorzystywane do ataków samobójczych przez kamikaze.

8 Pułk Myśliwsko-Bombowy stacjonujący w Chinach był pierwszą jednostką do której trafiły samoloty Ki-30. 

6 Pułk Szturmowy stacjonujący w północnych Chinach i Korei był pierwszą jednostką w pełni uzbrojoną w te samoloty. Po wybuchu wojny został przezbrojony w nowsze samoloty.

16 Pułk Liniowy stacjonujący na Formozie w momencie wybuchu wojny posiadał ok. 27 tych samolotów. Walczył  w kampanii na Filipinach. Tam bombardował m.in twierdzę Corregidor, lotniska amerykańskie na półwyspie Baatan. W styczniu 1942 roku w pułku było 36 Ki-30. Tego też miesiąca utracono tylko 2 samoloty. Po przebazowaniu na Filipiny do końca kwietnia 1942 roku pułk wykonał kilkaset lotów wspomagających oddziały piechoty. Po tych walkach został przezbrojony w samoloty Ki-48.

31 Pułk Liniowy stacjonujący w Indochinach w momencie wybuchu wojny posiadał 24 Ki-30. Samoloty te 8 grudnia 1941 roku uczestniczyły w lotach demonstracyjnych mających zmusić do współpracy Syjam. Następnie wspierały japońską piechotę walczącą w Birmie. 23 i 25 grudnia 1941 roku uczestniczyły w nalotach na Rangun. W nocy z 5 na 6 stycznia 1942 roku bombardowały lotnisko w Mingaladon koło Rangunu. Następnego dnia atakowały Moulmein. 10 stycznia 1942 roku na skutek nalotu amerykańskiego pułk stracił 2 Ki-30. 13 stycznia 10 Ki-30 kolejny raz bombardowało lotnisko w Mingaladon (następne naloty na to lotnisko Ki-30 przeprowadziły jeszcze 24 stycznia oraz 6 i 7 lutego). 19 i 20 stycznia bombardowały lotnisko w Tavoy. 3 i 4 lutego 1942 roku Ki-30 nękały lotnisko w Toungoo. 10 lutego pułk przebazowano do Lampong. 20 lutego Ki-30 dokonały nalotu na lotnisko Pyinmana tracąc jeden samolot. 23 lutego dokonały nalotu na lotnisko w Toungoo, a 27 i 28 na lotnisko Pegu. Na początku marca 1942 roku pułk posiadał tylko 18 Ki-30 i musiał zostać dozbrojony w nowe maszyny. Po otrzymaniu uzupełnień 20 marca 25 Ki-30 zbombardowało lotnisko w Moulmein. 21, 22 marca i 4 kwietnia bombardowały one lotnisko w Magwe. Następnie pułk został przebazowany do Chin i tam przezbrojono w nowsze typy bombowców.  

10 Pułk Lekkich Bombowców będący w składzie 9 DLot. podczas walk w Mongolii w 1939 roku posiadał 9 samolotów Ki-30.

16 Pułk Lekkich Bombowców w Mandżukuo otrzymał Ki-30 w sierpniu 1938 roku. Następnie ok. 20 tych samolotów brało udział w walkach z sowietami nad Chałchyn-goł.

32 Pułk Lekkich Bombowców stacjonujący w Japonii otrzymał je przed końcem 1938 roku. Po wybuchu wojny został przezbrojony w nowsze Ki-51.

90 Pułk Lekkich Bombowców w Chinach też otrzymał je jeszcze w 1938 roku. W momencie wybuchu wojny w 1941 roku pułk stacjonował w Indochinach i miał na stanie jeszcze 20 sztuk Ki-30. Następnie wspierał działania piechoty na Malajach. W lutym 1942 roku brał udział w walkach na Sumatrze. W marcu 1942 roku walczył na Jawie. Po tych kampaniach pułk został przezbrojony w Ki-48.

Dane techniczne:

Rok wprow. - 1938

Ilość prod. - 704

Prędkość - 432 km/h

Masa - własna 2230 kg, maks. 3322 kg

Wymiary - rozpiętość -  14,55 m, długość - 10,34 m, wysokość - 3,64 m, powierzchnia nośna - 30,58 m².

Uzbrojenie -  2x7,7mm Typ 89.

Udźwig bomb - 350 - 450 kg.

Załoga - 2

Pułap - 8570 m

Zasięg - 1700 km

Napęd - 14- cylindrowy, silnik gwiazdowy Nakajima Ha-5 Kai, chłodzony powietrzem o mocy 950 KM.